Niet kunnen stoppen met gedrag waar je onder lijdt. Hoe kan dat en wat te doen?

‘Ik wil wel anders maar ik kan het gewoon niet.’ Tessa kijkt naar de regenwolken buiten het praktijkraam. ‘Als me gevraagd wordt om te helpen of een extra dienst te draaien, zeg ik meteen ‘ja’. Terwijl ik er steeds minder energie voor heb.’ Ze roert in haar thee.
‘Ik weet wel dat ik het niet moet doen hoor’ glimlacht ze. ‘Maar ik kan gewoon niet anders.’

Tessa is bij me gekomen omdat ze op een burn-out afstevent. Haar lichaam houdt het zo niet langer vol, maar haar hoofd kan er niet mee stoppen: helpen, anderen blij maken.
‘Hoe kan iets me zo voortdrijven? Hoe krijg ik ruimte om zelf te kiezen?’ vraagt ze me. Ik pak mijn Playmobil poppetjes erbij en breng al vertellend in beeld hoe dit kan.

Het is een probleem dat veel mensen hebben. Ze gaan maar door, ook al lijden ze onder hun eigen gedrag. Stoppen  lukt niet en ze tasten in het duister over de reden waarom ze steeds weer hetzelfde spoor ingaan. Wat ze wel weten en voelen is dit: het berooft hen van hun vrijheid.

In deze blog beschrijf ik hoe je – net als Tessa – je vrijheid om te kiezen en sturen terug kunt veroveren. Daarvoor moeten we eerst een stuk terug, naar het begin.

 

Hoe kom je erin terecht? 

Zo’n spoor, ook wel gedrags-mechanisme, begon namelijk ooit als een knap gekozen kwaliteit. Dat zit zo. Ieder mens heeft als het geboren wordt en opgroeit de behoefte aan erkenning en aan een fijne, voedende omgeving. De realiteit is dat er vele dingen zijn die daarop invloed hebben. Denk maar eens in, als je in een oorlog wordt geboren zul je spanning oppikken, hoe goed je ouders het ook doen. 

Maar ook in minder extreme situaties is er stress. En daar merk je altijd wat van. Zit je moeder niet lekker in haar vel? Heeft je broertje extra veel aandacht nodig? Tref je een klas waarin je je onprettig voelt?

Zonder oordeel kun je constateren: dingen hebben invloed op kinderen en er gebeurt altijd wel wat. Ergens -vaak heel jong- zijn we gaan denken: hé, als ik ‘dit’ doe dan wordt de situatie beter, dan zijn mensen blij met me.

Koffertje met kwaliteiten

Wat we als kind kiezen om in te zetten ter verbetering is iets uit ons persoonlijk koffertje met kwaliteiten. We worden een klein helpertje, of de clown van de groep, de sterke, de verantwoordelijke of het zonnetje. Dit gebeurt meestal onbewust, en al voor het zesde jaar.

Een kind is een knappe observator, maar een slechte vertaler. Pas veel later in je leven kun je met een breder perspectief kijken. Dan besef je: het was niet aan mij of het had allemaal niet echt met mij te maken. Maar ondertussen kerft deze kwaliteit een spoor in je persoonlijkheid. 

In mijn praktijkkamer wijs ik naar het kleine poppetje in de Playmobil opstelling die op tafel staat. ‘Ze noemen hem wel ‘de kleine professor’’. Het is namelijk erg knap van een kind dat het uitpuzzelt ‘he, als ik dit doe, wat heeft dat dan een goed effect! Mijn moeder blij, de situatie verbetert en ik krijg nog complimenten ook.’

 

Wat werkt blijf je herhalen

Als iets werkt blijf je het logischerwijs herhalen. Niet gek dat je door de jaren heen ermee vergroeid raakt. Je ooit zo onschuldig gekozen strategie raakt deel van je identiteit. Het is bekend en het levert veel op. Maar ergens is er een omslagpunt. Ongemerkt gaat het de regie overnemen.

Het begint tegen je te werken als je merkt dat je niet anders meer kán. Je bent je keuzevrijheid kwijt. Hoe ziet dat eruit?

~ Het helpertje van destijds raakt opgebrand maar kan niet anders dan blijven helpen. Dingen die ze graag doet, daar komt nooit tijd voor. Ze voelt er de innerlijke permissie niet voor. 

~ De clown loopt vast als hij zaken te verwerken krijgt. Hij heeft het gezelschap van anderen nodig zonder grappig te hoeven zijn. Maar dat voelt onveilig en onbekend. Hij komt aan rouwen niet toe. 

~ De sterke die lang veerkracht had en op wie mensen steunden, komt in de knel als hij iets meemaakt waarbij hij kwetsbaar wordt en hulp van anderen nodig heeft. Wie is hij nog wanneer hij niet sterk is? Hij raakt in crisis. 

 

Hoe krijg je weer regie en zo jezelf weer terug?

Hoe krijg je je keuzevrijheid dan weer terug? Dat proces begint met bewustwording: gaan ontwaren hoe de vork in de steel zit. In de sessie met Tessa zijn we daar zo mee bezig:

‘Als je zo kijkt naar jouw kleintje, wat is zij dan gaan doen wat zij leuk vond en goed kon, destijds?’ Ik wijs naar het poppetje.
Ze dubt even en zegt ‘Al heel jong was ik overal aan het helpen. Ik maakte veel schoon bij familie bijvoorbeeld, toen was ik nog heel jong. Het was fijn want ze werden daar blij van. Ik weet eigenlijk niet of ik het zelf nou zo leuk vond.’

We praten erover door. Hoe anderen blijmaken door ze te helpen iets werd wat haar goede dingen opleverde. Knap gekozen van haar kleintje! Tessa is het blijven doen en koos een vak wat erbij paste. Lange tijd ging dat prima, maar nu zit ze vast en lukt het haar niet om vrij te kiezen of ze wel of niet bezig wil zijn met helpen.

Kijken met volwassen ogen

Als volwassene kun je anders naar de situatie van toen kijken, dat geeft een heel nieuw perspectief: ‘Ah, zo is het gegaan, dit ben ik gaan denken en kiezen.’

Stap voor stap ontstaat er ruimte. Om los te komen van het oude spoor, om nieuwe dingen te proberen, om te voelen wie je nog meer bent dan de rol die je destijds onbewust hebt gekozen. Dat is een kwetsbaar pad, daarom is het goed daar de tijd voor te nemen. 

 

De weg naar vrijheid

Bewustwording, terugkijken met een volwassen blik, herbezinning en stapsgewijs andere keuzes uitproberen, dat helpt om van ballingschap weer in de vrijheid te komen. Je krijgt beheer over je leven terug. Je kunt kiezen! Er is namelijk veel meer in jou dan die ene kwaliteit.

Lijkt jouw situatie onoplosbaar? Denk je, ‘maar ik kan me niet bevrijden van mijn rol?’ Dat is heel begrijpelijk. Het kan zo’n diep patroon zijn, zo’n kluwen. Daaruit loskomen kan vragen dat je daar begeleiding bij nodig hebt.

Je bent van harte welkom bij mij of een collega dit proces te doorlopen. Wij zijn daarvoor, we kennen de weg. Welkom!

 

---

Therapie maar dan anders

Verlang je wel naar verandering maar heeft therapie niet je voorkeur? Dan heb ik nog een leuke tip voor je. Het kan ook via een opleiding waarin je bezig bent met bewustwording en persoonlijk ontwikkeling. Dat is een bron van groei. Je leert veel over jezelf, ontmoet anderen en je werkt tegelijk vaak aan professionalisering. 

Hier een paar tips:

Persoonlijke ontwikkeling en professionele communicatie – Corael Opleidingen

Opleidingen | De Roos Opleidingen (hoorcollege variant)

Op jouw (keuze) vrijheid! 

 

 

---

---